مقاله پژوهشی: تبیین عوامل کلیدی اثرگذار بر قدرت دفاعی ج.ا.ایران در افق زمانی1410

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

2 استادیار جغرافیای سیاسی دانشکدۀ جغرافیای دانشگاه تهران

3 استاد جغرافیای سیاسی دانشکدۀ جغرافیای دانشگاه تهران

چکیده

یکی از عرصه‌­های مهم و اساسی تأمین امنیت ملی کشورها در راستای حفظ منافع ملی خود و دستیابی به اقتدار پایدار توجه به حوزۀ دفاعی- نظامی و عوامل اثرگذار بر قدرت دفاعی کشور در راستای ایجاد بازدارندگی در برابر تهدیدهای دشمنان می­‌باشد که با توجه به حاکم بودن شرایط عدم قطعیت در پیش‌­بینی آیندۀ مناسبات و تحولات ایران در منطقه و نظام بین­‌الملل، درک جایگاه و توان دفاعی- نظامی جهت مقابله با تهدیدهای متصور در آینده از مسائل ضروری می­‌باشد. تحقیق پیش‌­رو به‌­منظور تبیین عوامل کلیدی اثرگذار بر قدرت دفاعی ج.ا.ایران در افق زمانی1410 با مطالعۀ اسناد و سوابق علمی پیشین و استفاده از نظرهای 50 نفر از خبرگان انجام گرفته است. گفتنی است این تحقیق از لحاظ هدف کاربردی- توسعه‌ای و از لحاظ روش، تلفیقی از روش­‌های توصیفی- تحلیلی و پیمایشی (استفاده از نظر خبرگان و پرسشنامه) است. همچنین از لحاظ قلمرو زمانی، گردآوری داده‌­ها در سال 1399 انجام و نتایج آن دورۀ ده‌­ساله 1400 تا 1410 را پوشش خواهد داد؛ به لحاظ مکانی محدود به ایران و از نظر موضوعی مقولۀ قدرت دفاعی ج.ا.ایران را از منظر دانش ژئوپلیتیک مورد بررسی قرار خواهد داد. تعداد 706 نیروی پیشران مشخص و در ادامه اقدام به جداسازی نیروهای پیشران به‌­دست آمده در 6 بخش نظامی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی- فرهنگی، جغرافیایی- زیست محیطی و علمی- فناوری گردید. سپس با تشکیل جلسۀ خبرگی، نیروهای پیشران­ مشابه با یکدیگر ادغام و در ادامه با استفاده از الگوی «فریدمن» اقدام به رتبه­‌بندی و تعیین ارزش نیروهای پیشران نموده و درپایان با استفاده از نرم­‌افزار آینده‌­پژوهی «میک‌­مک» و به‌­کارگیری روش تحلیل «ماتریس متقاطع»، تعداد 27 عامل مهم و اثرگذار تعیین گردید و از این 27 عامل تعداد 10 عامل به­‌عنوان عوامل کلیدی اثرگذار بر قدرت دفاعی ج.ا.ایران مشخص گردیدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explanation of the Key Factors Affecting the Defense Power of Islamic Republic of Iran in the Horizon of 2031

نویسندگان [English]

  • Sajad Najafi 1
  • Kiomars Yazdanpanah Duroo 2
  • Zahra Pishgahi Fard 3
  • Marjan Badiee Azandahi 2
1 PhD student in Political Geography, University of Tehran
2 Assistant Professor of Political Geography, Faculty of Geography, University of Tehran
3 Professor of Political Geography, Faculty of Geography, University of Tehran
چکیده [English]

One of the basic areas of guaranteeing the national security of countries regarding protection of their national interests and achieving permanent authority is focusing on the military-defense arena and the factors affecting their defense power in order to prevent deterrence of enemy threats. Regarding the prevalence of uncertainty in foreseeing the future of Iran's relations and developments in the region and in the international system, understanding the position and military-defense capability in order to deal with future threats is one of the prime necessities. This research is conducted to explain the key factors affecting Iran's defense power in the horizon of 2031 based on previous scientific documents and records and using the opinions of 50 field experts. It is an applied-developmental research which employed a combination of descriptive-analytical and survey methods (using experts' opinion and questionnaire). Also, in terms of time domain, data collection was done in 2020 and its results will cover the decade from 2021 to 2031, regarding place it is limited to Iran and thematically, the issue of Iran's defense power will be examined from the perspective of geopolitical points of view. A total of 706 propulsion forces were identified and then these obtained forces were divided into six categories: Military, economic, political, socio-cultural, geographical-environmental and scientific-technological. After that, by forming an expert meeting, similar propulsion forces are combined with each other, and then, they were ranked and their value were determined using the Friedman model. Finally, using MICMAC Software and Cross-impact matrix analysis, 27 important and influential factors were identified which out of these 27 factors, 10 factors were considered as key ones affecting Iran's defense power.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Future Research
  • military security
  • key factors
  • defense power
  • MICMAC software
  • propulsion force
الف. منابع فارسی
1. آجورلو، علی و مقصودی، مجتبی، (1397) بررسی نقشِ هویت در سیاست دفاعی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر بازدارندگی همه‌­جانبه و متعارف­‌گرایی، فصلنامۀ پژوهش­نامه انقلاب اسلامی، سال 8، شمارۀ 29.
2. احمدی­‌مقدم، اسماعیل، احمدوند، علی­‌محمد و تسلیمی‌­کار، بهروز، (1399)، تبیین اهداف ج.ا.ایران از ارتقای قدرت منطقه‌­ای، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، سال 18، شمارۀ 70.
3. ازغندی، علیرضا، (1390) جنگ و صلح (بررسی مسائل نظامی و استراتژیک معاصر)، تهران: انتشارات سمت.
4. اسفندیاری، مهدی، حسنوند، مظفر و ایمان­‌دار، زیبا، (1395) بازدارندگی نوین در نظم و ساختار نوین نظام بین­‌الملل (داده­‌های نظری و یافته­‌های تجربی)، فصلنامۀ علوم و فنون نظامی، سال 12، شمارۀ 38.
5. بوالحسنی، خسرو، بابلی، کوروش و رضایی، سیاوش، (1397) تدوین راهبردهای ژئوپلیتیکی برای دستیابی ج.ا.ایران به قدرت دفاعی برتر منطقه­‌ای در راستای سند چشم‌­انداز 1404، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، سال 16، شمارۀ 62.
6. بیگدلی، حمید و طیبی، جواد، (1396) ارائۀ یک مدل و روش حل بازی­‌های امنیتی فازی و کاربرد آن در آینده‌­پژوهی تهدیدات امنیتی، فصلنامۀ آینده‌پژوهی دفاعی، سال 2، شمارۀ 6.
7. جعفری‌­نیا، عباس، اخباری، محمد و مرادیان، محسن، (1398) تحلیل شاخص­‌های قدرت نظامی واحدهای سیاسی- جغرافیایی در عرصه نظام بین­‌الملل، فصلنامۀ نگرش‌­های نو در جغرافیای انسانی، سال 11، شمارۀ 3.
8. جعفری ولدانی، اصغر و رحمتی‌­پور، لیلا، (1392)، فرهنگ استراتژیک و الگوی رفتاری چین در مدیریت بحران­‌های بین‌­المللی (مطالعه موردی بحران سوریه)، فصلنامۀ پژوهش­‌های راهبردی سیاست، سال 2، شمارۀ 6.
9. چگینی، حسن، (1384)، نظام مدیریت استراتژیک دفاعی، تهران: نشر آجا.
10. حافظ­نیا، محمدرضا، (1390) اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، مشهد: انتشارات پاپلی.
11. دهقان، محمد، (1392) سیاست دفاعی، جزوۀ درسی، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
12. رحیمی‌­روشن، حسن، (1396) بازدارندگی منطقه‌­ای و تامین امنیت جمهوری اسلامی ایران، دوفصلنامۀ سیاست و روابط بین‌­الملل، سال 1، شمارۀ 1.
13. رستمی، علی­‌اکبر و اسماعیلی، محمدمهدی، (1395) راهبردهای دفاعی جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با جریان­های تکفیری، فصلنامۀ مدیریت و پژوهش‌­های دفاعی، سال 15، شمارۀ 81.
14. رستمی، فرزاد، (1395) تحول در ماهیت جنگ‌­های آینده جمهوری اسلامی ایران؛ سناریوها، فرصت‌­ها و چالش‌­ها، فصلنامۀ سیاست دفاعی، سال 24، شمارۀ 97.
15. رسولی ­ثانی‌­آبادی، الهام، (1390) هویت و سیاست هسته­‌ای در جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌­المللی ابرار معاصر.
16. زهدی، یعقوب، (1394) سیاست دفاعی، تهران: مرکز تحقیقات راهبردی دفاعی.
17. زهرانی، مصطفی و شیراوند، صارم، (1396)، بررسی تاثیر فرهنگ استراتژیک بر سیاست خارجی فدراسیون روسیه، فصلنامۀ آسیای مرکزی و قفقاز، دورۀ 23، شمارۀ 97.
18. سنجابی، علیرضا، (1380) راهبرد و قدرت نظامی، تهران: انتشارات پاژنگ.
19. شریعت، جهانگیر، (1398)، کارویژه­‌های دولت از دیدگاه خواجه نصیرالدین طوسی (امنیت نظامی)، فصلنامه امنیت‌­پژوهی، سال 18، شمارۀ 66.
20. عبدالله‌­خانی، علی، (1392) نظریه‌­های امنیت، تهران: مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌­المللی ابرار معاصر.
21. قاسمی، فرهاد، (1391) بازسازی مفهومی نظریه بازدارندگی منطقه­‌ای و طراحی الگوهای آن بر اساس نظریه­‌های چرخه قدرت در شبکه، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، سال 10، شمارۀ 38.
22. کلانتری، فتح‌­الله، (1394)، کاربست سیاست دفاعی با راهبردهای دفاعی و راهبرد نظامی، فصلنامۀ سیاست دفاعی، سال 23، شمارۀ 92.
23. کمالی، روزبه و خیراندیش، مهدی، (1396) الگوی توسعه آمادگی دفاعی کارکنان نیروهای مسلح: رویکردی کیفی مبتنی بر نظریه­‌پردازی داده‌­بنیاد، فصلنامۀ مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی، سال 1، شمارۀ 1.
24. کوچکی، سجاد؛ محبی، افشار؛ و سبزی، حسین، (1396) راهبردهای قدرت برتر دفاعی منطقه در حوزه نظامی بر اساس سند چشم‌­انداز 1404 شمسی، فصلنامۀ مطالعات دفاعی استراتژیک، سال 15، شمارۀ 70.
25. محمودزاده، ابراهیم. قاضی، حسن. قوچانی، محمدمهدی، (1396) نقش و جایگاه توسعه فناوری در بعد نظامی قدرت ملی، فصلنامۀ مطالعات دفاعی استراتژیک،  سال 15، شمارۀ 67.
26. مرادیان، محسن، (1387)، شاخص­‌های اصلی سنجش قدرت دفاعی کشورها، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، سال 6، شمارۀ 23.
27. مرادیان، محسن، هادی‌­نژاد، فرهاد و پورمنافی، ابوالفضل، (1397) ارائه الگویی برای ارزیابی و تحلیل قدرت نظامی کشورها، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، سال 16، شمارۀ 64.
28. منزوی بزرگی، جواد؛ احمدی، صادق و علیئی، محمدولی، (1397) آینده‌­پژوهی امنیت گذار و سیاست‌های جمعیتی ج‌.ا.ا وارائه سناریوهای محتمل، فصلنامۀ امنیت ملی، سال 8، شمارۀ 30.
29. میرشایمر، جان، (1393) تراژدی سیاست قدرت­های بزرگ، ترجمۀ غلامعلی چگنی‌­زاده، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین‌­الملل وزارت امور خارجه.
30. مینائی، حسین، حاجیانی، ابراهیم؛ دهقان، حسین و جعفرزاده­‌پور، فروزنده، (1395) تعیین پیشران‌های اصلی دیپلماسی دفاعی ایران در سطوح منطقه‌ای و بین‌الملل، فصلنامۀ آینده‌­پژوهی دفاعی، سال 1، شمارۀ 1.
31. وقوفی، امید، قاسمی، علی‌اصغر و حاجیانی، ابراهیم، (1396) تبیین عوامل و پیشران‌های کلیدی آینده یمن تا سال 1406، فصلنامۀ آینده­‌پژوهی دفاعی، سال 2، شمارۀ 4.
32. یوسفی، اشکان، کشاورز ترک، عین‌­الله و نهادی، هادی، (1398) بررسی تأثیر مؤلفه­‌های فرهنگی و اجتماعی دفاع مقدس بر آینده امنیت ملی ج.ا.ایران، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، سال 17، شمارۀ 66.
33. یزدان‌­پناه، کیومرث، صفوی، سیدیحیی، قالیباف، محمدباقر، پیشگاهی‌­فرد، زهرا و شامانی یاسر، (1397) محاسبه قدرت نظامی با استفاده از فرمول­‌های قدرت ملی کشورها، فصلنامۀ سیاست دفاعی، سال 26، شمارۀ 102.
 
ب. منابع انگلیسی
1. Boswell, C and Cannon, Sh. (2012). Introduction to nursing research, Burlington, MA: Jones & Bartlett Publishers.
2. Boyatzis.R.E & Ratti, F. (2014). Emotional, social and cognitive competencies: distinguishing effective Italian managers and leaders in a private company‌and cooperatives", Journal of Management Development 28 (9).
3. Dickens, D, (2009). The Revolution in Military Affairs: A New Zealand View, Part 1, Working Paper 14/99, Centre for Strategic Studies, Victoria University of Wellington, Wellington.
4. Godet, M. (1999). De la anticipación a la acción: Manual de prospectiva y estrategia [From anticipation to action: Prospective and Strategy Manual], México: Alfaomega.
5. Gregory, Shun, (2000), French defense policy into the twenty first century, new York, St. Martin's press.
6. Jablonsky, David. (1997). National Power. Parameters. Available from: https://press.armywarcollege.edu/parameters/vol27/iss1/7.
7. Jiménez, M. (2009). Herramientas para el análisis prospectivo estratégico. Aplicaciones MICMAC [Tools for strategic prospective analysis. Applications MICMAC]. Estado de México: Hersa Ediciones.
8. Margaras, V. (2009), Strategic Culture : a Reliable Tool of Analysis for EU Security Development? Paper Presented at European Foreign policy Confrance, London.
9. Mojica, F. (2005). La construcción del futuro. Concepto y modelo de prospectiva estratégica, territorial y tecnológica [Future construction. Concept and model of strategic, territorial and technology foresight]. Santafé de Bogotá: Universidad Externado de Colombia.
10. Onwuegbuzie, A. J and Collins, K. M. T .(2007). A typology of mixed methods sampling designs insocial science research, Qualitative Report, 12 (2).
11. William S. Lind, Colonel Keith Naightengale, Captain John F. Schmidt, Colonel Joseph W. Sutton, and Lieutenant Colonel Gary I. Wilson, (1989). The Changing Face of War: Into the Fourth Generation, Marine Corps Gazette.