مقاله پژوهشی: بررسی نقش عوامل ژئوپلیتیکی ج.ا.ایران بر راهبرد دفاعی آن

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای علوم دفاعی راهبردی

2 پژوهشگر دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی

چکیده


عوامل ژئوپلیتیکی شامل کلیه عواملی است که در چارچوب جغرافیا، سیاست و قدرت بر راهبرد دفاعی ج.ا.ایران اثرگذار باشند، این عوامل شبیه ابعاد قدرت ملی بوده و در انتخاب نوع راهبرد دفاعی نقش مهمی دارند. بنابراین عوامل ژئوپلیتیکی دیکته کرده و سپس راهبرد دفاعی بر مبنای آن تدوین می‌گردد. در این مقاله عوامل ژئوپلیتیکی دارای 8 بُعد می­ باشد: طبیعی، انسانی، اقتصادی، سیاسی داخلی و سیاسی خارجی، نظامی، فرهنگی و علم و فناوری. این پژوهش به روش زمینه ­ای- موردی با رویکرد کمی انجام گردیده و از نوع توسعه­ ای­- کاربردی می‌باشد، روش گردآوری اطلاعات، میدانی و کتابخانه­ ای بوده و جامعه آماری 85 نفر، که با استفاده از روش ­های تحلیل خبرگی، تحلیل‌ شده است. هدف تحقیق دستیابی به نقش عوامل ژئوپلیتیکی بر راهبرد دفاعی ج.ا.ایران می‌باشد. نتایج تحقیق حکایت از 51 مؤلفه ژئوپلیتیکی است، (8 مؤلفه طبیعی، 5 مؤلفه انسانی، 7 مؤلفه اقتصادی، 5 مؤلفه سیاست داخلی،4 مؤلفه سیاست خارجی،12 مؤلفه نظامی، 5 مؤلفه فرهنگی و 5 مؤلفه علمی- فناوری) تعداد 12 مؤلفه آن هم‌زمان دارای دو نقش هستند، یعنی درمجموع عوامل ژئوپلیتیکی ج.ا.ایران داری 51 مؤلفه و 63 نقش می‌باشند. درمجموع این 63 نقش شامل: 34 قوت،10 ضعف، 13 فرصت و 6 تهدید می­‌باشند. پس از محاسبه، تعیین موقعیت راهبردی مشخص گردید که ج.ا.ایران در حوزه عوامل ژئوپلیتیکی در موقعیت تهاجمی خفیف قرار دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Role of Geopolitical Factors of I.R. of Iran Regarding Its Defense Strategy

نویسندگان [English]

  • Fath Allah Kalantari 1
  • Mehdi Rasouli 2
1 PhD in Strategic Defense Sciences
2 Researcher of Supreme National Defense University
چکیده [English]

Geopolitical factors comprise all factors that influence the defense strategy of I.R. of Iran in terms of geography, politics and power. These factors are similar to the dimensions of national power and play a significant role in selecting the type of defense strategy. Therefore, geopolitical factors dictate and then a defense strategy is formulated based on it. In this paper geopolitical factors have eight dimensions: Natural, human, economic, domestic and foreign policies, military, cultural, and technological. This research is a case-field study with a quantitative approach and is of developmental-applied nature. Data collection was done using field and library methods and the statistical population included 85 individuals, using expertise analytical methods. The aim of this paper is to explore the role of geopolitical factors regarding I.R. of Iran's defense strategy. The results show 51 geopolitical components (8 natural, 5 human, 7 economic, 5 domestic policy, 4 foreign policy, 12 military, 5 cultural, and 5 scientific-technological factors). 12 factors have two roles simultaneously, i.e. the geopolitical factors of Iran have 51 components and 63 roles. In total, these 63 roles include: 34 strengths, 10 weaknesses, 13 opportunities, and 6 threats. After calculating the strategic positioning, it became clear that I.R. of Iran is in a mild offensive position regarding the field of geopolitical factors.

کلیدواژه‌ها [English]

  • national power
  • geopolitics
  • Defense Strategy
  • I.R. of Iran
1. بوالحسنی، خسرو، (1392)، بررسی ژئوپلیتیک ترکیه و تأثیر آن در تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ایران، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی: دانشکده دفاع ملی.
2. حافظ­نیا، محمدرضا، (1390)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، ‌مشهد: انتشارات پاپلی.
3. حیات­ مقدم، امیر، عبدالرضا فرجی­ راد و رحیم سرور، (1396)، عوامل ژئوپلیتیکی اقتصادی و سیاسی مؤثر بر راهبرد دفاعی- امنیتی ج.ا.ایران در مقابل تهدیدهای فرامنطقه‌ای از مبدأ سرزمینی عراق، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات بین­ رشته­ ای دانش راهبردی، شماره 26.
4. چگینی، حسن، (1384)، نظام مدیریت استراتژیک دفاعی، جلد دوم، تهران: نشر آجا.
5. دانش­ آشتیانی، محمدباقر، (1391)، مدیریت راهبرد دفاعی-امنیتی، تهران:انتشارات مرکز آموزشی و پژوهشی شهید صیادشیرازی.
6. رشید، غلامعلی، (1394)، جزوه درسی ژئوپلیتیک، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
7. رشید،‌ غلامعلی، (1386)، نقش عوامل ژئوپلیتیک در راهبرد دفاعی (مطالعه موردی، ایران نسبت به عراق)، تهران: دانشگاه تربیت مدرس: دانشکده جغرافیا.
8. شمس دولت­ آبادی، سیدمحمود رضا، (1394)، جزوه درسی ژئوپلیتیک، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
9. صفوی، سیدیحیی، (1381)، مقدمه‌ای بر جغرافیای نظامی ایران، جلد اول، تهران:انتشارات سازمان جغرافیای نیروهای مسلح.
10. عزتی، عزت‌الله، (1388)، ژئوپلیتیک در قرن بیست‌ویکم، تهران: نشر مهر.
11. کلانتری، فتح‌ا...، (1395)، نقش عوامل مؤثر ژئوپلیتیکی بر راهبرد دفاعی -امنیتی ج.ا.ایران در مقابل تهدیدها از مبدأ سرزمینی عراق، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی: دانشکدة دفاع ملی.
12. کمالی، محمدرضا، (1393)، نقش عوامل ژئوپلیتیک کشور عربستان در تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ایران، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی: دانشکده دفاع ملی.
13. کریمی‌پور، یدا...، (1375)، جزوه درسی ژئوپلیتیک، تهران: دانشکده فرماندهی و ستاد سپاه.
14. کاظمی، علی‌اصغر، (1378)، روابط بین‌الملل در تئوری و عمل، تهران: نشر قومس.
15. مورگنتا، هانس، (1397)، سیاست میان ملت­ها، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین­‌الملل وزارت امور خارجه.
16. نجاتی­ فرد، علی، (1393)، نقش عوامل ژئوپلیتیک کشور عمان در تدوین راهبرد دفاعی ج.ا.ایران، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی: دانشکده دفاع ملی.
17. نوروزانی، شهرام، (1393)، نقش عوامل ژئوپلیتیک افغانستان در راهبرد دفاعی ج.ا.ایران، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی: دانشکده دفاع ملی.
18. نامی، محمدحسن، (1391)، بررسی و تحلیل ژئوپلیتیکی مرز ایران و عراق و تأثیر آن بر امنیت ملی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.